FFA – Frontale fibroserende alopecia is een aandoening van haarverlies die gepaard gaat met littekenvorming op de frontale hoofdhuid, met regelmatige betrokkenheid van de wenkbrauwen. FFA kan ook de gebieden rond de oren aantasten. Het is vermoedelijk een variant van lichen planopilaris, een aandoening die haaruitval veroorzaakt wanneer aangetaste haarzakjes ontstoken raken en verloren gaan. Frontale fibroserende alopecia verergert gewoonlijk na verloop van tijd. Behandelingen zijn beschikbaar om het haarverlies te vertragen, maar het haar dat al verloren is gegaan is niet te herstellen.
Oorzaken van FFA
Hormonen, genetica en auto-immuunaandoeningen zijn allemaal genoemd als oorzaken van frontale fibroserende alopecia, FFA. De oorzaak is nog niet volledig begrepen. In veel gevallen is een van deze factoren vastgesteld als oorzaak, maar ook een combinatie is mogelijk. Studies hebben aangetoond dat voornamelijk vrouwen na de menopauze gevoelig zijn voor het ontwikkelen van FFA, wat een belangrijke indicator is voor het feit dat de aandoening hormonaal is. Artsen denken dat het gebrek aan oestrogenen of een hormonale verschuiving een oorzaak is van FFA. Ook mannen en vrouwen met auto-immuunziekten zoals reuma, lupus en schildklieraandoeningen maken melding van deze vorm van haarverlies. Medisch onderzoek wijst naar een auto-immuun ontstekingsreactie voor frontaal haarverlies. Recenter onderzoek heeft aangetoond dat het slecht verwijderen van producten als zonnebrandcrème of make-up een mogelijk verband heeft met het ontstaan van FFA.
Verband met lichen planopilaris
Frontale fibroserende alopecia is een vorm van lichen planopilaris, LLP. De oorzaken van LLP zijn onbekend, artsen nemen aan dat ook hier een auto-immuunziekte de belangrijkste trigger is. De belangrijkste tekenen en symptomen van de aandoening zijn kleine rode bultjes rond de haarzakjes die jeuk, pijn en een branderig gevoel veroorzaken. Later heeft dit permanent haarverlies tot gevolg. Lichen planopilaris veroorzaakt littekens, wat leidt tot blijvende haaruitval langs te voorste haarlijn. Een hoofdhuidinfectie met lichen planopilaris ontwikkelt zich mogelijk tot frontale fibroserende alopecia.
Toename bekende gevallen
Hoewel FFA een zeldzame aandoening is, neemt het aantal gevallen helaas toe. De gemiddelde leeftijd waarop vrouwen symptomen beginnen te ervaren is 60 jaar, maar ook vrouwen in de premenopauze zijn niet ongevoelig voor deze vorm van haaruitval. Sommige artsen noemen de aandoening postmenopauzale lichen planopilaris. Het aantal mannen dat bekend is met frontale fibroserende alopecia ligt aanmerkelijk lager. De symptomen van FFA veroorzaken psychisch leed, sociale angst en verlies van zelfvertrouwen. Verder onderzoek naar de oorzaak en behandeling van deze soort haaruitval met littekens gebeurt wereldwijd.
Kenmerken en symptomen
Frontale fibroserende alopecia ontwikkelt zich geleidelijk, het haarverlies gebeurt langzaam, maar is progressief. De symptomen zijn alleen aanwezig in de frontale en temporale haarlijn, die geleidelijk kaal wordt met littekenvorming. Hoewel het patroon uniform is, is een zigzag-uiterlijk niet uitgesloten. Na een paar jaar stabiliseert de aandoening zich spontaan, maar de haargroei herstelt zich helaas niet. Typische symptomen zijn:
• Haarverlies langs het voorhoofd en slapen.
• Enkele achtergebleven haren in het getroffen gebied.
• Verspreiding naar andere delen van het lichaam, zoals wenkbrauwen en wimpers.
• Verlittekende huid na haarverlies in het eerder behaarde gebied.
Naarmate FFA aanhoudt, is haarverlies op armen en benen niet ondenkbaar. Hoewel we dit vaak zien als teken van natuurlijke veroudering is het bij FFA fragmentarisch en blijft er geen haar over.
Diagnose frontale fibroserende alopecia
Bij een vermoeden van FFA zal uw huisarts u doorverwijzen naar een dermatoloog. De uiterlijke kenmerken van frontale fibroserende alopecia zijn karakteristiek. Huidbiopsie kan nodig zijn om andere vormen van alopecia uit te sluiten. Diagnostische criteria voor FFA zijn:
• Haarverlies met littekenvorming op de frontale of temporale hoofdhuid.
• Haarverlies en littekenvorming bij de wenkbrauwen.
• Roodheid en schilfers rond de haarzakjes die goed zichtbaar zijn tijdens een dermatoscopie.
• Karakteristieke histologie op huidbiopsie.
• Soortgelijke symptomen op andere lichaamsgebieden.
• Niet ontstoken bulten, verdikkingen en/of puistjes in het gezicht.
• Jeuk of pijn op de getroffen huidgebieden.
Om de diagnose te stellen zijn drie criteria vereist. Bloedonderzoek bestaat uit hematologie, schildklierfunctietesten, biochemie en ANA. Eventueel controleert een dermatoloog de hormoonstatus als er andere klinische kenmerken zichtbaar zijn die wijzen op hirsutisme of alopecia androgenetica.
FFA behandelen
Vanwege de verscheidenheid van deze aandoening, is er geen standaard behandeling voor dit type haarverlies. Mensen die met de aandoening te maken hebben, kiezen voor een aangepaste haardracht om de littekens te verbergen. Toch zijn er verschillende behandelingsopties die artsen voorstellen. Het succes is wisselend en het gebeurt dat een behandeling niet aanslaat. Een vroege diagnose is belangrijk om permanente schade en verlies van haarzakjes te voorkomen. Het onder controle krijgen van de aandoening is complex, omdat iedereen anders reageert. FFA is langzaam progressief en sommige mensen zien na enkele jaren spontane stabilisatie en verbetering. Behandelmethodes bestaan uit:
• Gebruik van corticosteroïden, zowel in crèmes als injecties.
• Immunotherapie.
• Antibiotica om de ontstekingsreactie te verbeteren.
In enkele gevallen is het overwegen van een haartransplantatie de moeite waard. Dit is alleen mogelijk als de toestand is gestabiliseerd. Raadpleeg een dermatoloog voor een deskundige beoordeling.
Zelfzorg bij frontale fibroserende alopecia
Haarverlies is vervelend. Het tast uw geestelijke gezondheid en zelfvertrouwen aan. Praten met familieleden, een geliefde of een therapeut geeft lucht op. Daarnaast zijn er patiëntengroepen voor mensen met haarverlies. Het delen van ervaringen met anderen in een vergelijkbare situatie is een bron van troost en informatie. Probeer zo vroeg mogelijk met het behandelen van FFA te beginnen. Hoe langer u wacht, hoe meer haaruitval u ziet. Praktische tips voor zelfzorg:
• Vermijd het gebruik van huismiddeltjes tegen haaruitval.
• Beperk het gebruik van verwarmde stylingapparatuur zoals een haardroger of krultang.
• Praat met uw kapper over een aangepast kapsel.
• Gebruik zachte reinigingsmiddelen om huidontstekingen te voorkomen.
Huisarts of specialist raadplegen
Raadpleeg uw huisarts als u zich zorgen maakt over haaruitval en onverklaarbare littekenvorming op de hoofdhuid. De huisarts geeft tips om haarverlies te verminderen en verwijst u, indien nodig, naar een dermatoloog om de oorzaak van uw haar en hoofdhuidproblemen vast te stellen. Over het algemeen is de oorzaak van FFA onbekend, omdat deze zeldzaam is. Artsen hebben effectieve remedies gevonden, maar het succespercentage varieert van patiënt tot patiënt. Heeft u nog vragen of bent u op zoek naar de oorzaak of oplossing voor uw haaruitval? Aarzel dan niet om contact op te nemen met onze vriendelijke medewerkers die al uw vragen over haarverlies beantwoorden.